Rekenkamer benieuwd naar gebruik algoritmen in Zaanstad


Gemeente Zaanstad heeft er geen geregistreerd en laat er ook niet veel over los. Gebruikt de gemeente geen algoritmen of vertelt ze het niet?

Wat zijn algoritmen

Algoritmen zijn regels die een computer volgt bij het maken van berekeningen om een probleem op te lossen of een vraag te beantwoorden. Zaanstad gebruikt veel algoritmen. Bijvoorbeeld om nummerborden te scannen voor parkeercontroles of om de WOZ-waarde van woningen te berekenen om o.a. de afkoop prijs van erfpacht te berekenen. Het gebruik van algoritmen ligt gevoelig. Algoritmen kunnen grote invloed hebben op burgers en bedrijven. Er is bijvoorbeeld een risico op de inbreuk van privacy van burgers. En als er vooroordelen in een algoritme zitten, kan het algoritme discrimineren.

Rekenkamer

Het is de Rekenkamer Zaanstad opgevallen dat de gemeente geen algoritmen heeft geregistreerd in het nationale algoritmeregister. Vijftien gemeenten deden dat wel, hoewel het geen wettelijke verplichting is.

De Rekenkamer ‘acht het niet onwaarschijnlijk’ dat Zaanstad ook enkele van deze algoritmen toepast. Het kan bijvoorbeeld zomaar een algoritme zijn waarmee de grondquote, benodigd voor de afkoopprijs van erfpacht, door wordt bepaald.

Geen informatie

De begroting 2024-2027 en de Jaarrekening 2023 geven er geen informatie over en de gemeentelijke website rept er al evenmin over. ‘De gemeenteraad is deze raadsperiode één keer door het college geïnformeerd over het gebruik van algoritmen’ bij de beantwoording van raadsvragen, terwijl er wel sprake is van een datagedreven aanpak in de gemeentelijke organisatie.

Zicht en grip

De burgemeester heeft aangegeven met de gemeenteraad in gesprek te willen gaan over ethische dilemma’s als daartoe aanleiding is, gezien de voor- en nadelen van het gebruik van (risicosignalerende) algoritmen. De Rekenkamer geeft de raadsleden mee om een poging te wagen meer zicht en grip te krijgen op algoritmen die Zaanstad toepast.

Vragen

Vragen die gesteld zouden kunnen worden is welke definitie het college hanteert voor de term ‘algoritme’, welke hier worden toegepast en hoe het college zich voorbereidt op de aankomende Europese verordening over Artificial Intelligence en algoritmen. En hanteert het college vaste procedure(s) of beleid voor het ontwikkelen en/of inkopen, beheren, stoppen en archiveren van algoritmen, welke risicoclassificaties worden er gebruikt, hoe worden vooroordelen in algoritmen voorkomen en benoemt het college in beslissingen over burgers en bedrijven de rol die algoritmen spelen in de besluitvorming?